Nakaz zapłaty w sprawach przeciwko członkowi zarządu spółki z o.o. z art. 299 k.s.h. – teoria i rzeczywistość

Dziś na blogu zajmę się nietypową, choć ciekawą kwestią – dopuszczalnością i praktyką wydawania przez sąd nakazów zapłaty w sprawach z art. 299 k.s.h.

Zacznę od tego, iż przy rozpoznawaniu spraw przeciwko członkom zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością najczęściej spotykamy się ze standardową prawidłowością pism procesowych – pozew -> odpowiedź na pozew. Moje doświadczenie pokazuje, iż otrzymując do prowadzenia sprawę na podstawie art., 299 k.s.h. z zasady należy spodziewać się wezwania do złożenia odpowiedzi na pozew w terminie 14 dni. Zdaje mi się, że wśród składów orzekających utarła się praktyka, iż tego rodzaju sprawy są na tyle skomplikowane faktycznie, iż nie ma podstaw do wydania nakazu zapłaty (tak mi się wydaje). Czy jednak słusznie? Czy w sprawach rozpatrywanych na podstawie art. 299 k.s.h. wydawanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym jest dopuszczalne, a jeśli tak to czy powinno stanowić to regułę, czy wyjątek?

Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym

Pierwszy i „łagodniejszy” z nakazów zapłaty” przewidziany normami kodeksu postępowania cywilnego w praktyce jest dość powszechnie wykorzystywany w praktyce procesowej. I słusznie, gdyż Sąd powinien wydać nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym z urzędu, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego, albo w innych sprawach, jeżeli przepis szczególny tak stanowi. W tym przypadku normy kodeksu postępowania cywilnego nie pozostawiają sądowi wyboru, ale obligują go do wydania ww. orzeczenia. Wyjątkiem są sytuacje enumeratywnie wymienione w art. 499 §1 k.p.c. - Nakaz zapłaty nie może być wydany, jeżeli według treści pozwu roszczenie jest oczywiście bezzasadne, przytoczone okoliczności budzą wątpliwość, zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego, bądź miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo gdyby doręczenie mu nakazu nie mogło nastąpić w kraju. W takich przypadkach sprawa powinna być przekazana do postępowania zwykłego, jednak różnie z tym bywa. 

Przenosząc powyższe na kanwę spraw z art. 299 k.s.h, w mojej ocenie powinny być one rozpatrywane w postępowaniu upominawczym z reguły. Wszak to powództwa o zasądzenie, wprost dotyczące świadczenia pieniężnego, zaś wszystkie przesłanki odpowiedzialności wynikają zazwyczaj z dokumentów – wierzytelność wobec spółki (tytuł wykonawczy), pełnienie funkcji członka zarządu (odpis z KRS), bezskuteczność egzekucji (postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego). 

Biorąc pod uwagę charakterystykę omawianych spraw wydaje się, że jedyną okoliczną negatywną, która sędziemu powinna uniemożliwić wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym może być niewłaściwe wyliczenie i skapitalizowanie odsetek wobec spółki czy pozwanego członka zarządu. Jest to temat obszerny i łatwo można się pomylić, bądź mieć inne zdanie od przewodniczącego. W kwestii jak naliczać odsetki odsyłam do właściwego tematu na blogu. 

Praktyka pokazuje, ze wbrew niewątpliwemu brzmieniu kodeksu postępowania cywilnego, Sądy niechętnie decydują się na wydanie nakazu zapłaty w sprawach przeciwko członkowi zarządu, zaś tylko niektóre sprawy są załatwiane zgodnie z brzmieniem art. 498 § 1 k.p.c. Chociaż powinno to występować z urzędu, wydaje mi się, że warto próbować zmienić dotychczasowe praktyki i treścią zadania przypominać sądowi, że są przesłanki do wydania odpowiedniego orzeczenia. Jest to dla wierzyciela zdecydowanie bardziej korzystne, zaś uzasadnienie powyższego w treści pozwu być może zmieni podeście składu orzekającego do problemu. 

Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym

Drugie, bardziej korzystne dla wierzyciela i dotkliwe dla dłużnika orzeczenie w praktyce sądowej pojawia się z rzadka. Z pewnością skutki, jakie niesie powodują, że składy orzekające traktują go raczej jako wyjątek, którego zastosowanie powinno znajdować konkretne podstawy. Pomijając podstawy wydania nakazu zapłaty z weksla, czeku, warrantu lub rewersu, które przy odpowiedzialności członków zarządu nie mają zastosowania,  art. 485 §  1 k.p.c. przewiduje, iż : „Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu:

1) dokumentem urzędowym;

2) zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem;

3) wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu;

4) zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i niezapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym”.

Powyższa norma również brzmi klarownie i obliguje sąd do wydania nakazu zapłaty w przypadku zaistnienia wskazanych podstaw.  W sprawach z art. 299 k.s.h. takimi podstawami mogą być rzadziej – wezwanie do zapłaty i uznanie długu oraz najczęściej – dokumenty urzędowe. 

Sporządzając pozew przeciwko członkowi zarządu często nie zdajemy sobie sprawy, że wszystkie okoliczności mogą być i najczęściej są udowadniane dowodami rangi dokumentu urzędowego - tytuł wykonawczy, odpis z KRS, postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. 

Pomimo spełnienia powyższych przesłanek, do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym trzeba czegoś więcej – wniosku. Zgodnie z art.  4841 §2 k.p.c. sąd rozpoznaje sprawę w postępowaniu nakazowym na pisemny wniosek powoda zgłoszony w pozwie. Tego najczęściej brakuje w pozwach przeciwko członkom zarządu. W praktyce nie spotkałem się z żadnym przypadkiem, aby pełnomocnik powoda w sprawie z art. 299 k.s.h. wnosił o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, bądź o rozpoznanie w tym trybie sprawy. Trudno powiedzieć, czy spowodowane jest to niewiedzą, czy bardziej przekonaniem, iż taki wniosek tak, czy inaczej nie zostanie on uwzględniony….

Podsumowując powyższe, w mojej ocenie, jeżeli wierzyciel wykaże okoliczności sprawy dokumentami urzędowymi i zamieści w pozwie stosowny wniosek to Sąd powinien wydać nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Rzeczywistość wygląda jednak brutalnie. Jak wynika z badania przeprowadzonego w 2013 roku, na 82 badane sprawy w krakowskich sądach (roszczenia z art  art. 291–300 oraz 479–490 k.s.h, w tym głownie z art. 299 ks.h.) w ponad połowie z nich wydano nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, zaś tyko w dwóch przypadkach nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. W Warszawie statystyka wydanych nakazów zapłaty w post. upominawczym była podobna, ale na ponad 1000 badanych spraw nie wydano żadnego nakazu zapłaty w post. nakazowym.  Trudno mi określić przyczyny takiego stanu rzeczy, jednak wyglądają one niepokojąco. Nie wiadomo, czy to pełnomocnicy nie wnoszą o wydanie nakazu zapłaty w post. nakazowym, czy sądy nie chcą ich wydawać. 

Bławat Magdalena Sieczych Alicja, Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki z art. 299 k.s.h. - wybrane zagadnienia, LEX 2018 

Podsumowując wskazany temat, chociaż rzeczywistość prowadzenia spraw z art. 299 k.s.h w postępowaniach upominawczych i nakazowych jest bardziej rzeczywistością alternatywną i pożądaną, to jednak zachęcam do zmiany aktualnego stanu rzeczy. W szczególności postuluje o popularyzację prowadzenia tychże postepowań w „trybie” nakazowym. Jeżeli wszystkie przesłanki do wydania takiego orzeczenia są spełnione to dlaczego nie? W konsekwencji wierzycielom sugeruję zamieszczanie w pozwach wniosku o rozpoznanie sprawy w postepowaniu nakazowym, jeżeli tylko zajdą ku temu przesłanki oraz uzasadnienie w treści tego wniosku. Konsekwencją i stanowczością z pewnością da się nieco zmienić ww. statystykę i osiągnąć lepsze rezultaty prowadzonego postepowania. Przecież nic nie tracimy, a zyskać można wiele, w tym przypadku – tytuł zabezpieczenia 

Pozdrawiam