Powództwo przeciwko członkom zarządu, a odsetki, odsetki w sprawach przeciwko członkowi zarządu

W dzisiejszym poście zajmę się problemem odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia, w powództwie przeciwko członkom zarządu. Jak można się domyślać, to kolejny temat, który nie doczekał się jednolitości w doktrynie i orzecznictwie. Aby bliżej zapoznać się problemem, należy rozwinąć temat w kontekście elementów roszczenia dochodzonego na podstawie art. 299  § 1 k.s.h. w kilku aspektach. 

Odsetki za opóźnienie spełnienia świadczenia przez członka zarządu

Dopuszczalność naliczania odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia przez członka zarządu zależy od elementu składowego roszczenia. Odniosę się do niego przez pryzmat poszczególnych elementów roszczenia:

1. należność główna – we wskazanym zakresie właściwie nie ma sporów – od należności głównej stwierdzonej tytułem wykonawczym przeciwko spółce należą się odsetki ustawowe. Jeżeli do kwoty stwierdzonej tytułem egzekucyjnym doliczone są skapitalizowane odsetki za opóźnienia należne wobec spółki, to również należy kwotę ta zaliczyć do należności głównej i od sumy ww., kwot można żądać dalszych odsetek. 

2. koszty procesu w postępowaniu przeciwko spółce – w tym przypadku jednolitości nie ma, zaś w doktrynie i judykaturze wykształciły się dwa przeciwstawne stanowiska. 

a) Od kosztów postępowania zasądzonych tytułem wykonawczym od spółki odsetki się nie należą. Jest to pogląd dominujący. Jak orzekł Sąd Najwyższy w uchwale z dnia Sądu Najwyższego -z dnia 7 grudnia 2006 roku, sygn. akt III CZP 118/06; „Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 KSH obejmuje zasądzone w tytule wykonawczym, wydanym przeciwko spółce, koszty procesu, koszty postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji i odsetki ustawowe od należności głównej.”  Analogicznie wskazana kwestię rozwinął Sąd Apelacyjny w Krakowie: „Wprawdzie odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 KSH obejmuje zasądzone w tytule wykonawczym, wydanym przeciwko spółce, koszty procesu, koszty postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji i odsetki ustawowe od należności głównej, jednakże niewyegzekwowane od spółki odsetki mają charakter szkody, co wymaga wyrażenia ich w wartości kwotowej”. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 grudnia 2015 roku, sygn. akt I ACa 1039/15).  Zwolennicy wskazanego poglądu uzasadniają go również uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2011 roku, sygn. akt III CZP 16/11, gdzie wskazano, iż: „Przepis art. 481 § 1 KC nie ma zastosowania do świadczeń pieniężnych zasądzonych prawomocnym orzeczeniem o kosztach procesu”. 

b) Od kosztów postępowania zasądzonych tytułem wykonawczym od spółki odsetki się należą. Jest to stanowisko mniejszościowe i opierające się na koncepcji szeroko pojętej szkody wierzyciela. Argumentem za zasądzeniem odsetek od całości roszczenia przeciwko członkowi zarządu jest koncepcja, że odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. ma charakter odszkodowawczy, zaś koszty procesu przeciwko spółce stanowią elementem szkody wierzyciela, który wobec bezskuteczności egzekucji nie może obracać tą kwotą. W konsekwencji zasadnym jest naliczenie odsetek również od tej kwoty. Z doświadczenia wiem, że wskazany mniejszościowy pogląd jest reprezentowany przez wydziały gospodarcze Sądu Rejonowego dla Krakowa- Śródmieścia w Krakowie. 

3. koszty postępowania klauzulowego, koszty postępowania egzekucyjnego – w powyższym zakresie stanowisko uległo analogicznemu rozdziałowi, choć wskazany, drugi pogląd jest zdecydowanie mniejszościowy i trzeba mieć świadomość, że w większości przypadków skład orzekający nie przychyli się do stanowiska, iż od kosztów postępowania egzekucyjnego i klauzulowego należy zasądzić odsetki ustawowe za opóźnienie.  

Termin, od jakiego należy naliczać odsetki ustawowe za opóźnienie od członka zarządu

Według dominującego poglądu, roszczenie oparte na art. 299 k.s.h ma charakter odszkodowawczy. Tymczasem zdaniem doktryny i orzecznictwa szkoda powstaje w chwili bezskuteczności egzekucji. Roszczenie oparte na art. 299 k.s.h jest również bezterminowe i w związku z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W konsekwencji wierzyciel może domagać się odsetek za opóźnienie spełnienia świadczenia przez członka zarządu od dnia wskazanego w wezwaniu do zapłaty, jako termin świadczenia: „Roszczenie określone w art. 299 KSH powstaje w zasadzie w chwili bezskuteczności egzekucji wierzytelności objętej prawomocnym tytułem egzekucyjnym wystawionym przeciwko spółce, z reguły bowiem już wtedy, gdy egzekucja okaże się bezskuteczna, wierzyciele spółki dowiadują się o szkodzie i osobie odpowiedzialnej do jej naprawienia. Termin spełnienia takiego świadczenia odszkodowawczego nie jest jednak oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania. Wymagalność roszczenia należy więc określić zgodnie z treścią art. 455 KC, a zatem niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania i dopiero od dnia wymagalności świadczenia wierzyciel może, zgodnie z art. 481 KC, żądać odsetek za opóźnienie w jego spełnieniu” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 lutego 2017 roku, sygn. akt V ACa 475/16).  A contrario, jeżeli wezwanie do zapłaty nie było sporządzone, odsetek można domagać się od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. 

Odsetki za opóźnienie spełnienia świadczenia przez spółkę

Od odsetek za opóźnienie spełnienia świadczenia przez członka zarządu, należy odróżnić roszczenie odsetkowe, jakie przysługuje wierzycielowi tytułem opóźnienia w spełnieniu świadczenia przez spółkę: „Odsetek należnych od spółki na zasadzie art. 481 KC nie można utożsamiać z odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia przez pozywanego członka zarządu. Nie wstępuje on w sytuację prawną dotychczasowego dłużnika lecz odpowiada w zakresie szkody poniesionej przez wierzyciela” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 30 marca 2016 roku. sygn. akt I ACa 1796/15). W kwestii ustalenia, za jaki okres należy naliczać odsetki z tytułu opóźnienia spełnienia świadczenia przez spółkę w zakresie również występuje rozbieżność.

1.  Zasadniczo dominuje stanowisko, że można domagać się ich zasądzenia od dnia wskazanego w tytule wykonawczym, do chwili, kiedy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna (por. ww. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 roku, sygn. akt III CSK 228/10). 

2. Jednakże Sąd Najwyższy w późniejszym orzeczeniu szeroko potraktował granice żądania odsetek za opóźnienie, wprost dyskwalifikując poprzedni wyrok: „W wyroku z dnia 18 maja 2011 r., III CSK 228/10 przyjęto, że odsetki od zobowiązania pieniężnego spółki mogą być liczone do chwili powstania roszczenia odszkodowawczego z art. 299 KSH, tj. do chwili, kiedy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Sąd Najwyższy, w składzie obecnym, podziela jednak wyrażony w piśmiennictwie prawniczym pogląd, że w ramach odszkodowania przewidzianego w art. 299 § 1 KSH niezaspokojony wierzyciel spółki z o.o. może dochodzić odsetek należnych od spółki z o.o. także za dalszy okres od chwili powstania roszczenia odszkodowawczego do chwili zażądania od członków zarządu spółki z o.o. zapłaty jej długów. W tym bowiem czasie na skutek niezaspokojenia roszczenia przez spółkę zakres szkody, za którą członkowie zarządu spółki z o.o. ponoszą odpowiedzialność, ulega zwiększeniu. Niewyegzekwowane od spółki odsetki za zwłokę lub opóźnienie dochodzone w ramach odszkodowania dochodzonego na podstawie art. 299 § 1 KSH (poprzednio art. 298 § 1 KH) powinny być zsumowane i wyrażone kwotowo (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/00, z dnia 21 maja 2004 r., III CK 55/03, z dnia 22 czerwca 2005 r., III CK 678/04 i z dnia 18 maja 2011 r., III CSK 228/10)" (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2016 roku, sygn. akt V CSK 579/15. W praktyce oznacza to, że wedle ostatniego poglądu można żądać skapitalizowanych odsetek z tytułu opóźnienia spółki za okres od dnia wskazanego w tytule wykonawczym do dnia wysłania wezwania do zapłaty do członka zarządu. Bezwzględnie trzeba jednak te odsetki skapitalizować i doliczyć do należności głównej bez względu na przyjęte stanowisko obliczania okresu, za jaki przysługują. Przypomnę, że po skapitalizowaniu, od ww. odsetek można również żądać odsetek od dnia doręczenia wezwania do zapłaty. Te kolejne odsetki są już jednak naliczane z tytułu opóźnienia w spełnieniu świadczenia przez członka zarządu, o których mowa powyżej.

Pozdrawiam.