Przejdź do głównej zawartości

Wyrok skazujący, a odpowiedzialność członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zobowiązania, legitymacja bierna członka zarządu skazanego wyrokiem karnym

Zmierzając do wyłączenia odpowiedzialności za zobowiązania spółki z o.o. członkowie zarządu sięgają po różne argumenty, mniej lub bardziej skuteczne. Czasami analiza swojego postępowania w świetle przesłanek egzoneracyjnych z art. 299 k.s.h., czy 116 o.p. przesłania kwestie pierwotne i ich legitymację bierną do wzięcia udziału w sprawie. 

Wiele osób, które pełnią funkcje członków organów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie zdaje sobie sprawy, że skazanie ich za określone typy przestępstw w ogóle wyklucza możliwość pełnienia przezeń tej funkcji. 

Odwołując się do kluczowego z ww. perspektywy art. 18 k.s.h należy stwierdzić, iż zgodnie z §  2 tej normy, nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatorem osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII-XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585 3 , art. 587, art. 590 i w art. 591 k.s.h. W skrócie mowa tu o szeroko pojętych przestępstwach gospodarczych.
I tak po kolei:
- rozdział XXXIII to przestępstwa przeciwko ochronie informacji;
- rozdział XXXIV – przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów;
- rozdział XXXV – przestępstwa przeciwko mieniu;
- rozdział XXXVI – przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu;
- rozdział XXXVII – przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi;
- art. 5833 k.s.h. – uchylony 
- art. 587 k.s.h. – przestępstwo ogłoszenia nieprawdziwych danych;
- art. 590 k.s.h. – przestępstwo umożliwienia bezprawnego głosowania;
- art. 591 k.s.h. – przestępstwo bezprawnego posługiwania się dokumentem.
Skazanie za którekolwiek z ww. przestępstw wyłącza możliwość powołania danej osoby do zarządu spółki. Doktryna i judykatura wprost wypowiadają się, iż: „Popełnienie innych przestępstw nie wyklucza pełnienia funkcji. Podobnie jak nie wyklucza tego popełnienie podobnych przestępstw za granicą. Wszystkie kryteria dopuszczalności do pełnienia funkcji powinny być rozpatrywane zarówno przed dokonaniem wyboru, jak i w trakcie pełnienia funkcji. W tym ostatnim przypadku zaistnienie niektórych okoliczności (utrata zdolności do czynności prawnych przez ubezwłasnowolnienie całkowite lub częściowe albo ustanowienie doradcy tymczasowego, albo skazanie prawomocnym wyrokiem) jest przyczyną "nagłego" przerwania pełnienia funkcji (Kidyba Andrzej, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, Kidyba Andrzej, Komentarz aktualizowany do art. 299 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2018). W konsekwencji, jeżeli członek zarządu zostanie skazany za ww. przestępstwa, jego mandat wygasa z dniem uprawomocnienia się wyroku sądu karnego. Jeżeli zaś, po tej dacie dana osoba podejmuje działania związane z wykonywaną funkcją, reprezentuje spółkę, to wszystkie czynności te są nieważne. Możliwość sprawowania funkcji w zarządzie spółki jest tak ściśle skorelowana z wyrokiem skazującym, że ewentualne wznowienie postępowania karnego i uchylenie tego wyroku powoduje uchylenie ex tunc skutków skazania przewidzianych w art. 18 §2 k.s.h. i prowadzi do konwalidacji(„uzdrowienia”) czynności podjętych przez członka zarządu w imieniu spółki w okresie, gdy wyrok skazujący istniał (vide. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2015 r., III CSK 283/14, LEX nr 1764812). 

Zważywszy na podniesione kwestie, trzeba zastanowić się, jak wpływa skazanie członka zarządu za przestępstwa wymienione w art. 18 § 2 k.s.h. na jego odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. oraz 116 o.p.? Przyjmijmy, że przy tym, że członek zarządu mimo skazania reprezentował spółkę i dokonywał nieważnych czynności prawnych w jej imieniu, niczego sobie z tego powodu nie robiąc. 




Odpowiedzialność na gruncie art. 299 kodeksu spółek handlowych

Sądy powszechne z reguły rozstrzygają w takich przypadkach „formalnie” i korzystnie dla pozwanego. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 17 lutego 2016 roku, sygn. akt III CSK 107/15 wprost stwierdził, iż : Utrata zdolności do pełnienia funkcji określonych w art. 18 § 1 k.s.h., w tym do pełnienia funkcji członka zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością następuje ex lege skutek uprawomocnienia się wyroku za popełnione przestępstwo, nie wymagający orzekania o zakazie w wyroku skazującym i powodujący automatyczne wygaśnięcie udzielonego mandatu. Konsekwencją tego stanowiska staje się wyłączenie od chwili utraty mandatu na podstawie art. 18 § 2 k.s.h. przez członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jego odpowiedzialności wobec wierzycieli spółki na szczególnej podstawie deliktowej, jaką stanowi art. 299 § 1 k.s.h. Jeżeli w toku procesu okazuje się więc, że członek zarządu zaciągnął zobowiązanie po terminie uprawomocnienia się wyroku skazującego, który uniemożliwia pełnienie przezeń funkcji członka zarządu, to jego odpowiedzialność na podstawie art. 299 k.s.h jest wyłączona. Dura lex sed lex, jak to czasami bywa. Orzeczenie co prawna jest oderwane od zasad sprawiedliwości, ale prawnie jak najbardziej prawidłowe. 
Przed krytykowaniem postępowania Sądu Najwyższego należy bardziej przyjrzeć się dokładniej lekturze wyroku. Sąd nie ograniczył się do wskazania, iż w opisywanej sytuacji wyłączona jest odpowiedzialność jedynie na podstawie art. 299 ks.h., ale jednocześnie podkreślił, iż osoba faktycznie pełniąca funkcję członka zarządu będzie odpowiadała za szkodę na podstawie art. 415 k.c. Sąd Najwyższy zostawił wierzycielowi furtkę, chociaż ciasną to jednak niezamkniętą. 


Odpowiedzialność na gruncie art. 116 ordynacji podatkowej 

Sądy administracyjne, orzekające w oparciu o art. 116 o.p., jak to zazwyczaj bywa w kontekście tej normy podchodzą do kwestii bardziej rygorystycznie. Analizując wyroki, wydaje mi się judykatura nie dostrzega norm k.s.h., ale kwestię odpowiedzialności wiąże z faktycznym sprawowaniem funkcji w zarządzie spółki. Osoba, która faktycznie pełniła funkcję członka zarządu w okresie, w którym powstały zobowiązania podatkowe, nie może powoływać się na okoliczność, że nie mogła pełnić tej funkcji z uwagi na zakaz wynikający z art. 18 § 2 k.s.h., dla uwolnienia się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe, którą ponosi na podstawie art. 116 o.p. (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 7 stycznia 2016 roku sygn. akt I SA/Gd 432/15). W tym przypadku orzecznictwo idzie więc w kierunku prymatu interesu wierzyciela, a mniej z poszanowaniem litery prawa. To również można krytykować, jednak faktycznie organom podatkowym trudniej byłoby skorzystać z art. 415 k.c. i pozwać wierzyciela przed sądem cywilnym.  Byłoby to jednak zasadne z punktu widzenia jakiejkolwiek kontradyktoryjności. Wydaje mi się jednak, iż w tym zakresie próżno czekać na zmianę ugruntowanej linii orzeczniczej, gdyż dotykałaby ona elementu drażliwego – interesu Skarbu Państwa.  Temat, o jakim dziś piszę jest jednym, z wielu gdzie pojawia się uprzywilejowanie Skarbu Państwa jako wierzyciela.  Niestety nie da się ukryć, iż tendencja taka występuje przy sprawach rozpatrywanych na gruncie art. 116 o.p.,a dotyczących zobowiązań podatkowych czy składek ZUS.  Prowadzenie takich spraw jest bardzo trudne i problematyczne. Dla mnie jako cywilisty i procesualisty, przyzwyczajonego do kontradyktoryjnego postępowania to kwestia wyjątkowo przygnębiająca. Mam nadzieję, iż z czasem orzecznictwo zliberalizuje się na tyle, że i moje wrażenie w tym zakresie ulegnie zmianie. 

Tomasz Duda 

Komentarze

Popularne posty z tego bloga

Przesłanki ekskulpacyjne - co musi wykazać członka zarządu, aby nie ponosić odpowiedzialności za długi spółki kapitałowej

Photo by Matthew Henry on Unsplash Dziś poruszę temat interesujący szczególnie z punktu widzenia pozwanych – członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością , tj. dotyczący przesłanek wyłączenia ich odpowiedzialności. Innymi słowy wskażę, co taka osoba musi wykazać, aby nie odpowiadać za długi spółki kapitałowej.   Otóż aby odpowiedzieć, na stawiane wyżej pytanie po raz kolejny odwołując się do treści art. 299 k.s.h. trzeba przywołać § 2 ww. regulacji, który stanowi, iż: „Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarc

Nakaz zapłaty w sprawach przeciwko członkowi zarządu spółki z o.o. z art. 299 k.s.h. – teoria i rzeczywistość

Dziś na blogu zajmę się nietypową, choć ciekawą kwestią – dopuszczalnością i praktyką wydawania przez sąd nakazów zapłaty w sprawach z art. 299 k.s.h. Zacznę od tego, iż przy rozpoznawaniu spraw przeciwko członkom zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością najczęściej spotykamy się ze standardową prawidłowością pism procesowych – pozew -> odpowiedź na pozew. Moje doświadczenie pokazuje, iż otrzymując do prowadzenia sprawę na podstawie art., 299 k.s.h. z zasady należy spodziewać się wezwania do złożenia odpowiedzi na pozew w terminie 14 dni. Zdaje mi się, że wśród składów orzekających utarła się praktyka, iż tego rodzaju sprawy są na tyle skomplikowane faktycznie, iż nie ma podstaw do wydania nakazu zapłaty (tak mi się wydaje). Czy jednak słusznie? Czy w sprawach rozpatrywanych na podstawie art. 299 k.s.h. wydawanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym jest dopuszczalne, a jeśli tak to czy powinno stanowić to regułę, czy wyjątek? Nakaz zapłaty w postępowaniu u

Powództwo przeciwko członkom zarządu, a odsetki, odsetki w sprawach przeciwko członkowi zarządu

W dzisiejszym poście zajmę się problemem odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia, w powództwie przeciwko członkom zarządu. Jak można się domyślać, to kolejny temat, który nie doczekał się jednolitości w doktrynie i orzecznictwie. Aby bliżej zapoznać się problemem, należy rozwinąć temat w kontekście elementów roszczenia dochodzonego na podstawie art. 299  § 1 k.s.h. w kilku aspektach.  Odsetki za opóźnienie spełnienia świadczenia przez członka zarządu Dopuszczalność naliczania odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia przez członka zarządu zależy od elementu składowego roszczenia. Odniosę się do niego przez pryzmat poszczególnych elementów roszczenia: 1. należność główna – we wskazanym zakresie właściwie nie ma sporów – od należności głównej stwierdzonej tytułem wykonawczym przeciwko spółce należą się odsetki ustawowe. Jeżeli do kwoty stwierdzonej tytułem egzekucyjnym doliczone są skapitalizowane odsetki za opóźnienia należne wobec spółki, to również należy kwo