Nieraz, gdy osoba niebędąca profesjonalnym pełnomocnikiem otrzyma wezwanie do złożenia odpowiedzi na pozew w sprawie odpowiedzialności osób trzecich za zobowiązania spółki oraz odpis pozwu, w naturalny sposób zamierza kwestionować pierwotne zobowiązanie.
Z pozoru taka możliwość i prawidłowość może wydawać się oczywista, jednak rzeczywistość jest zgoła inna.
Zgodnie bowiem z dominującą linią orzeczniczą, kwestionowania zobowiązania spółki, stwierdzonego tytułem egzekucyjnym, a wydanym przez sąd jest niedopuszczalne i taki zarzut w ogóle nie będzie uwzględniony (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 1997 roki, III CKN 126/97). Co więcej, przyjęcie odmiennej argumentacji byłoby sprzeczne z powagą rzeczy osądzonej oraz treścią art. 365 k.c. i 366 k.c. „Niewyegzekwowane prawomocne orzeczenie zasądzające wierzytelność wobec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wiąże z mocy art. 365 § 1 KPC w sprawie z powództwa z art. 299 § 1 KSH , przez co w zakresie prawomocności materialnej tego orzeczenia sąd w sprawie opartej o art. 299 § 1 KSH musi uznać istnienie zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością względem powoda. Oznacza to, że w sprawie z art. 299 § 1 KSH nie można skutecznie zakwestionować tego zobowiązania, podnosząc, że w ogóle nie powstało, upadło z mocą wsteczną lub wygasło wskutek wykonania przed wydaniem prawomocnego orzeczenia, którym zostało stwierdzone, ani też skutecznie powołać się na to, iż dochodzenie od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością roszczenia, odpowiadającego temu zobowiązaniu, stanowiło nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 KC albo że roszczenie to uległo przedawnieniu” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 grudnia 2013 roku, sygn. akt V ACa 483/13).
Nie ma przy tym żadnego znaczenia, czy w pierwotnym postępowaniu spółka brała czynny udział w postępowaniu, czy zobowiązania wynika z niezaskarżonego nakazu zapłaty. Co więcej, bierna postawa w procesie, czy brak zaskarżenia orzeczenia, przy jednoczesnej woli walki w trakcie postępowania przeciwko członkowi zarządu, świadczy jedynie o lekkomyślności i krótkowzroczności osoby pozwanej. W pracy, wbrew pozorom, często spotykam się z przedstawioną sytuacją, gdzie w postępowaniu powadzonym wobec spółki zarząd wykazuje się całkowitą biernością, zaś dopiero po skierowaniu roszczeń wobec członków organu sprawy są kierowane do pełnomocnika. Rzeczywistość pokazuje natomiast, iż w wypadku złej sytuacji finansowej spółki, postępowanie przeciwko członkowi zarządu rozpoczyna się właściwie od momentu wszczęcia postępowania przeciwko osobie prawnej.
Nie bez powodu powyżej podkreśliłem, iż wskazana niedopuszczalność dotyczy tytułów egzekucyjnych wydanych przez sąd. Inaczej ma się sprawa w sytuacji, gdy zobowiązanie spółki stwierdzone jest tytułem egzekucyjnym niepochodzącym od sądu. Wówczas ograniczenia z art. 365 i 366 KPC nie mają zastosowania i nie jest wykluczone podnoszenie przez członka zarządu zarzutów dotyczących istnienia zobowiązania stwierdzonego tytułem egzekucyjny. Jest to logiczne, bowiem członek zarządu jako osoba trzecia nie może skorzystać z innych środków, którymi mógłby doprowadzić do pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, w szczególności nie może wystąpić z powództwem przeciwegzekucyjnym o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Na podstawie art. 840 § 1 k.p.c. legitymację do wytoczenia zobowiązania ma jedynie dłużnik. Potwierdzenie powyższego, znajduje się również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2007 roku, sygn. akt V CSK 55/07 ( w tym orzeczeniu Sąd Najwyższy wskazał, iż odpowiedzialność członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ma charakter ustawowej odpowiedzialności gwarancyjnej, zbliżonej do poręczenia i na podstawie art. 35 KSH, stosowanego w drodze analogii, członkowie zarządu mogą przedstawić wierzycielowi zarzuty przysługujące spółce wobec wierzyciela ).
Możliwość kwestionowania pierwotnego zobowiązania będzie również aktualna w przypadku, gdy wierzyciel ni dysponuje tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce i występuje z powództwem przeciwko członkowi zarządu bez uprzedniego prowadzenia postępowania wobec tej osoby prawnej. Typowym przykładem jest sytuacja, gdy spółka została np. wykreślona z rejestru bez likwidacji i brak było możliwości jej pozwania.
W doktrynie wskazuje się również wyjątkowo, że dopuszczalne jest kwestionowanie przez członka organu orzeczenia sądowego wydanego przeciwko spółce, ale w osobnym postępowaniu o ustalenie, wytoczonym na podstawie art. 189 k.p.c. (tak K. Strzelczyk, w: Potrzeszcz, Siemiątkowski, Komentarz KSH. Sp. z o.o., 2001, s. 644). W procesie tym mogłyby być podnoszone jedynie takie okoliczności, które powstały po wydaniu orzeczenia przeciwko spółce (Z. Jara (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz do art. 299. Wyd. 2, Warszawa 2017, legalis).
Na kanwie rozważań o zasadności kwestionowania podstawy zobowiązania przywołać należy również kolejny wyjątek dopuszczalności kwestionowania przez członka zarządu orzeczenia sądowego przeciwko spółce, a zawarty w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2011 roku, sygn. akt III CZP 129/10, której treśc brzmi: „Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pozwany na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. może bronić się zarzutem, że objęta tytułem wykonawczym wierzytelność uległa umorzeniu na skutek potrącenia z wierzytelności powoda, dokonanego po powstaniu tego tytułu”. W rozpoznawanym stanie faktycznym spółka już po powstaniu zobowiązania (nakazu zapłaty), po umorzeniu egzekucji ze względu na bezskuteczność, co więcej po wszczęciu postępowania przeciwko członkowi zarządu, złożyła oświadczenia o potrącenie wierzytelności, wynikającej z nakazu zapłaty, stanowiącego podstawę powództwa. Sąd Najwyższy uznał takie potrącenie za skuteczne.
Pozdrawiam
Z pozoru taka możliwość i prawidłowość może wydawać się oczywista, jednak rzeczywistość jest zgoła inna.
Zgodnie bowiem z dominującą linią orzeczniczą, kwestionowania zobowiązania spółki, stwierdzonego tytułem egzekucyjnym, a wydanym przez sąd jest niedopuszczalne i taki zarzut w ogóle nie będzie uwzględniony (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 1997 roki, III CKN 126/97). Co więcej, przyjęcie odmiennej argumentacji byłoby sprzeczne z powagą rzeczy osądzonej oraz treścią art. 365 k.c. i 366 k.c. „Niewyegzekwowane prawomocne orzeczenie zasądzające wierzytelność wobec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wiąże z mocy art. 365 § 1 KPC w sprawie z powództwa z art. 299 § 1 KSH , przez co w zakresie prawomocności materialnej tego orzeczenia sąd w sprawie opartej o art. 299 § 1 KSH musi uznać istnienie zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością względem powoda. Oznacza to, że w sprawie z art. 299 § 1 KSH nie można skutecznie zakwestionować tego zobowiązania, podnosząc, że w ogóle nie powstało, upadło z mocą wsteczną lub wygasło wskutek wykonania przed wydaniem prawomocnego orzeczenia, którym zostało stwierdzone, ani też skutecznie powołać się na to, iż dochodzenie od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością roszczenia, odpowiadającego temu zobowiązaniu, stanowiło nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 KC albo że roszczenie to uległo przedawnieniu” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 grudnia 2013 roku, sygn. akt V ACa 483/13).
 |
| Photo by Helloquence on Unsplash |
Nie ma przy tym żadnego znaczenia, czy w pierwotnym postępowaniu spółka brała czynny udział w postępowaniu, czy zobowiązania wynika z niezaskarżonego nakazu zapłaty. Co więcej, bierna postawa w procesie, czy brak zaskarżenia orzeczenia, przy jednoczesnej woli walki w trakcie postępowania przeciwko członkowi zarządu, świadczy jedynie o lekkomyślności i krótkowzroczności osoby pozwanej. W pracy, wbrew pozorom, często spotykam się z przedstawioną sytuacją, gdzie w postępowaniu powadzonym wobec spółki zarząd wykazuje się całkowitą biernością, zaś dopiero po skierowaniu roszczeń wobec członków organu sprawy są kierowane do pełnomocnika. Rzeczywistość pokazuje natomiast, iż w wypadku złej sytuacji finansowej spółki, postępowanie przeciwko członkowi zarządu rozpoczyna się właściwie od momentu wszczęcia postępowania przeciwko osobie prawnej.
Nie bez powodu powyżej podkreśliłem, iż wskazana niedopuszczalność dotyczy tytułów egzekucyjnych wydanych przez sąd. Inaczej ma się sprawa w sytuacji, gdy zobowiązanie spółki stwierdzone jest tytułem egzekucyjnym niepochodzącym od sądu. Wówczas ograniczenia z art. 365 i 366 KPC nie mają zastosowania i nie jest wykluczone podnoszenie przez członka zarządu zarzutów dotyczących istnienia zobowiązania stwierdzonego tytułem egzekucyjny. Jest to logiczne, bowiem członek zarządu jako osoba trzecia nie może skorzystać z innych środków, którymi mógłby doprowadzić do pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, w szczególności nie może wystąpić z powództwem przeciwegzekucyjnym o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Na podstawie art. 840 § 1 k.p.c. legitymację do wytoczenia zobowiązania ma jedynie dłużnik. Potwierdzenie powyższego, znajduje się również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2007 roku, sygn. akt V CSK 55/07 ( w tym orzeczeniu Sąd Najwyższy wskazał, iż odpowiedzialność członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ma charakter ustawowej odpowiedzialności gwarancyjnej, zbliżonej do poręczenia i na podstawie art. 35 KSH, stosowanego w drodze analogii, członkowie zarządu mogą przedstawić wierzycielowi zarzuty przysługujące spółce wobec wierzyciela ).
Możliwość kwestionowania pierwotnego zobowiązania będzie również aktualna w przypadku, gdy wierzyciel ni dysponuje tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce i występuje z powództwem przeciwko członkowi zarządu bez uprzedniego prowadzenia postępowania wobec tej osoby prawnej. Typowym przykładem jest sytuacja, gdy spółka została np. wykreślona z rejestru bez likwidacji i brak było możliwości jej pozwania.
W doktrynie wskazuje się również wyjątkowo, że dopuszczalne jest kwestionowanie przez członka organu orzeczenia sądowego wydanego przeciwko spółce, ale w osobnym postępowaniu o ustalenie, wytoczonym na podstawie art. 189 k.p.c. (tak K. Strzelczyk, w: Potrzeszcz, Siemiątkowski, Komentarz KSH. Sp. z o.o., 2001, s. 644). W procesie tym mogłyby być podnoszone jedynie takie okoliczności, które powstały po wydaniu orzeczenia przeciwko spółce (Z. Jara (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz do art. 299. Wyd. 2, Warszawa 2017, legalis).
Na kanwie rozważań o zasadności kwestionowania podstawy zobowiązania przywołać należy również kolejny wyjątek dopuszczalności kwestionowania przez członka zarządu orzeczenia sądowego przeciwko spółce, a zawarty w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2011 roku, sygn. akt III CZP 129/10, której treśc brzmi: „Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pozwany na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. może bronić się zarzutem, że objęta tytułem wykonawczym wierzytelność uległa umorzeniu na skutek potrącenia z wierzytelności powoda, dokonanego po powstaniu tego tytułu”. W rozpoznawanym stanie faktycznym spółka już po powstaniu zobowiązania (nakazu zapłaty), po umorzeniu egzekucji ze względu na bezskuteczność, co więcej po wszczęciu postępowania przeciwko członkowi zarządu, złożyła oświadczenia o potrącenie wierzytelności, wynikającej z nakazu zapłaty, stanowiącego podstawę powództwa. Sąd Najwyższy uznał takie potrącenie za skuteczne.
Pozdrawiam
Komentarze
Prześlij komentarz